ในครั้งนี้เราจะขอพูดถึงงานศิลปะ ซึ่งถือเป็นหนึ่งใน The Fifth Element องค์ประกอบสำคัญมากที่เกี่ยวพันเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับวัฒนธรรม Hiphop จนยากที่แยกร่างออกจากกันได้ นั่นก็คือ “กราฟฟิตี้” การวาดหรือการพ่นสีลงบนกำแพงหรือผนังเพื่อบอกเล่า ระบายสิ่งที่นึกคิด วิพากษ์วิจารณ์ ไปจนถึงการสร้างเครื่องหมายบ่งบอกถึงความเป็นเจ้าของพื้นที่ของคนในชุมชนแออัดและเด็กสลัมกลุ่มเล็กๆ ที่มักจะทำขึ้นควบคู่ไปกับการจัดแสดงดนตรี Hiphop… จากในอดีตคนในสังคมเคยปรามาส มองการกระทำเหล่านี้เป็นการรบกวน สร้างความเดือดร้อน สร้างมลพิษทางสายตา (Visual illusion) ให้กับผู้คนในเมือง… ผู้ที่เป็นศิลปินต่างต้องแอบหลบๆ ซ่อนๆ ในการสร้างผลงานแต่ละครั้ง… จนถึงขั้นจำกัดงานศิลปะแขนงนี้เป็นสัญลักษณ์ของ “อาชญากรรม” ไม่ต่างจากคนสัก Tattoo ที่คนในสังคมส่วนใหญ่ต่างมองว่าเป็นสัญลักษณ์ของ “อาชญากร” หรือ “คนขี้คุก”

ใน 20 ปีที่ผ่านมาต้องยอมรับว่าภาพของธุรกิจการค้าขายในบ้านเรา ส่วนใหญ่นั้นถูกจัดเข้ากับฟอร์แมททุนนิยมอย่าง “Modern Trade” ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจค้าปลีก ค้าส่ง ห้างสรรพสินค้า ร้านสะดวกซื้อ จนเรียกได้ว่าเป็นยุคสมัยของโมเดิร์นเทรดก็ว่าได้… คลื่นกระแสการเปลี่ยนแปลงในครั้งนั้น ส่งผลกระทบมากมายต่อวิถีชีวิตของผู้คน รูปแบบการค้าขายเดิมๆ ยกตัวอย่างเช่น ร้านขายของชำหรือแม้กระทั่งร้านอาหารสุดแสนอร่อยละแวกบ้าน ก็ต้องแปรสภาพธุรกิจ ปรับเปลี่ยนหนีตายกันไปอย่างจ้าละหวั่น… บางธุรกิจก็ล้มตาย สูญพันธุ์… ทำให้รูปแบบธุรกิจรูปแบบใหม่ๆ เกิดขึ้นมากมายเหมือนดอกไม้ที่ผุดขึ้นมาเบ่งบานจากร่องรอยแตกแยกของดินที่แห้งแล้ง… เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เริ่มต้นมาจากการพัฒนาของสังคมเมืองและการเติบโตอย่างก้าวกระโดดของระบบทุนนิยมทั่วโลก

เราเคยตั้งคำถามมั้ยว่า “ศิลปะ” มันมีประโยชน์อะไรกับชีวิตของเรา???? หลายๆ คนยังคิดว่ามันเป็นเรื่องของคนมีอันจะกิน ของฟุ่มเฟือย และไกลตัว!!… ซึ่งแท้ที่จริง “ความคิดสร้างสรรค์” หรือแม้กระทั่งศิลปะมันอยู่รอบๆ ใกล้ตัวเรา… หน้าที่ของมันไม่ได้ทำเพียงแค่ “สร้างมูลค่าเพิ่ม” ให้กับสินค้า หรือ “ธุรกิจ” อย่างที่คนส่วนใหญ่มักจะพยายามสร้างคุณค่าให้กับงานศิลปะในความหมายเพียงอย่างเดียว… เพราะว่ามันง่ายถ้าทำให้คนส่วนใหญ่เข้าใจว่ามันสำคัญด้วยเหตุผลที่มันสามารถ “ทำเงิน” หรือสร้าง “มูลค่า” โดยมองข้าม “คุณค่า” ที่แท้จริงของมัน !!

ภารกิจของการเข้าร้านขายของชำหรือซูเปอร์มาร์เก็ตไม่ใช่อะไรที่ยุ่งยากเลยจริงไหมคะ  
.
กระบวนการทั้งหมดเริ่มต้นง่ายดาย แค่ขับรถไปจอด เดินเข้าไปข้างใน หยิบของที่ต้องการตามรายการของที่จดเอาไว้แล้วใส่ลงไปในรถเข็น เข็นรถไปที่แคชเชียร์ จ่ายเงินแล้วเดินออก บางครั้งเราสามารถทำทุกขั้นตอนได้สำเร็จเสร็จสิ้นโดยไม่ต้องสนทนากับมนุษย์คนไหนเลยแม้แต่คำเดียวด้วยซ้ำ

ว่ากันว่าคนที่ประสบความสำเร็จทั้งหลาย มักมีอะไรที่แตกต่างจากคนธรรมดาทั่วๆ ไป ไม่ว่าจะเป็นวิธีบริหารงาน วิธีแก้ปัญหา หรือวิธีมองโลกในแบบที่คนอื่นคาดไม่ถึง แน่นอนว่าความสำเร็จไม่ได้มีสูตรตายตัวและไม่ได้มีเพียงเส้นทางเดียวให้เดิน แต่ที่แน่นอนกว่านั้นคือเส้นทางที่ว่าไม่สามารถเดินคนเดียวได้ ไม่มีใครสร้างบริษัทขึ้นมาเปลี่ยนโลกได้ด้วยตัวคนเดียว ทุกคนต้องอาศัยทีมที่เก่งกาจมีวิสัยทัศน์และจุดมุ่งหมายตรงกัน ซึ่งการที่จะทำให้ทีมเข้าใจและเดินไปข้างหน้าพร้อมๆ กันได้ในทุกวันการทำงาน ก็คือการ “ประชุม” นั่นเองค่ะ

งานคีย์โน้ตเปิดตัวไอโฟนรุ่นใหม่ประจำปีนี้ยังคงความเป็นคีย์โน้ตแอปเปิลที่เนี้ยบไม่มีที่ติเหมือนกับทุกปีที่ผ่านมา แม้ว่าไอโฟนทั้ง 3 รุ่นจะไม่ได้มีความแตกต่างที่โดดเด่นออกมาจากรุ่นก่อนหน้าสักเท่าไหร่แต่ก็นับว่าเสียงตอบรับส่วนใหญ่นั้นเทไปทางด้านบวก และดูเหมือนกับผู้ใช้งานชาวไทยจะให้ความสนใจกับไอโฟนรุ่น XR เป็นพิเศษ ด้วยสีสันสดใสที่ให้เลือกและราคาที่ย่อมเยาลงมากว่าอีกสองรุ่น

หลายปีก่อน ในคลาสเรียนวิชา Analysis in Visual Culture ของผม ซึ่งโดยปกติเราจะถกเถียงและพูดคุยกันถึงสื่อทางสายตาต่างๆ อาทิ ภาพยนตร์ วิดีโอ หนังสั้น คลิปในสื่อออนไลน์ ไปจนถึงแผ่นป้ายโฆษณา หรือรายการคอนเสิร์ตที่โด่งดัง แต่แล้วจู่ๆ นักศึกษาหญิงคนหนึ่งในคลาสที่มีท่าทีสงบเสงี่ยมเจียมตัวที่สุดคนหนึ่งก็ยกมือขึ้นถามผมว่าผมมีความคิดเช่นไรกับการเล่นเกมส์คอมพิวเตอร์ของเด็ก รวมไปถึงข้อกล่าวหาจากพ่อแม่คู่หนึ่งที่มีอาชีพเป็นแพทย์ว่า เกมส์คอมพิวเตอร์เป็นภัยร้ายต่อเด็ก ทำให้เด็กสมาธิสั้น ไม่ตั้งใจเรียน ไม่มีความสนใจในสิ่งที่จำเป็น ในครอบครัวของเขามีกฏว่า ห้ามลูกเล่นเกมส์คอมพิวเตอร์เป็นอันขาด และนอกจากนี้ ความบันเทิงเดียวที่จะพอมีสำหรับลูกคือการอ่านหนังสือวรรณกรรมเยาวชนเท่านั้นเอง

ผมกลับมาที่พนมเปญ การได้กลับมาที่เมืองหลวงเล็กๆ ริมแม่น้ำเช่นนี้ให้ความรู้สึกผ่อนคลายอย่างยิ่ง พนมเปญมีหลายอย่างที่คล้ายคลึงกับกรุงเทพฯ มีพระราชวังเขมรินทร์เป็นศูนย์กลาง มีแม่น้ำโขงเป็นแม่น้ำสายใหญ่หล่อเลี้ยง ผู้คนเดินเล่นริมแม่น้ำยามเย็น และใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่รอบพระราชวังฯ คนเขมรกินข้าวเจ้าเป็นหลักเช่นเดียวกับคนไทย (คำว่าข้าวในภาษาเขมรคือบาย อันเป็นที่มาของคำว่าบายศรีในภาษาไทย) คนเขมรกินปลาเป็นหลัก (หลายคนคงจำปลากรอบเขมรอันโด่งดังได้) อาหารเขมรและอาหารไทยแทบแยกจากกันไม่ออก (โดยเฉพาะเรื่องของการทำอะไรตามสบายตามใจตนเอง) ไม่ว่าหน้าตาหรือรสชาติ การลิ้มรสอาหารเขมรให้ความรู้สึกไม่ต่างจากการกินอาหารไทย หากจะมีอาหารเขมรแบบพิเศษที่แตกต่างออกไปจากอาหารไทย สิ่งนั้นน่าจะได้แก่ “พิซซ่า”

ทะเลเบื้องนอกสงบนิ่งแต่ก็จมอยู่ในความมืดมิด ในวัยเด็กผมชอบออกไปเดินตามชายหาดในยามค่ำ เท้าเตะทรายไปเรื่อย เฝ้าดูปูลมวิ่งแตกตื่นที่มีมนุษย์ผู้ยังไม่หลับไม่นอนมารบกวนดินแดนของมัน ท้องทะเลยามค่ำคืนมีมนต์ขลังอย่างยิ่ง มันปราศจากสีฟ้าในแบบที่เราเจนตาแต่กลับโอบอุ้มสีดำขลับไว้อย่างเต็มใจ ผมชอบยืนมองทะเลสีดำขลับที่ว่านั้นทีละนานๆ จินตนการว่าในความมืดดำนั้นมีอะไรที่ชวนให้ตื่นเต้นบ้าง ฉลามดุร้ายที่เฝ้ารอเหยื่อของมันตามแนวชายฝั่งหรือสัตว์โบราณในอดีตนับพันๆ ปีที่จะแอบโผล่ตัวขึ้นมาหายใจยามที่มันคิดว่ามันปลอดภัย ความคิดคำนึงแบบที่ว่านี้ให้ความสุขกับผมอย่างยิ่ง เป็นความสุขที่ผมเรียกมันว่า “จินตนาการแห่งนิเวศวิทยา”

“รู้มั้ยครับ แต่ก่อนที่จะมีมือถือทุกคนในปัจจุบัน คนไทยเคยมียุคที่ทุกคนมีเพจเจอร์กันเป็นแฟชั่น! เราติดต่อนัดหมายเจอกัน จีบกัน ด้วยข้อความสั้นๆ ผ่านการฝากข้อความผ่านตู้โทรศัพท์ โดยการพูดคุยกับ operator ที่เราไม่รู้จักอีกที”

ทำไม เราต้องจ่ายเงินไปฟังพี่โน๊ตอุดมเดี่ยวไมโครโฟนมาถึงปีที่ 12 แล้ว แค่คนคนเดียวเล่าเรื่องธรรมดาในมุมมองที่พิเศษออกไปมีมูลค่าถึงเพียงนี้เลยหรือ?
.

ทำไม การรู้จัก “หยุด”
รู้จัก “ที่จะไม่ทำ” ในบางสิ่ง
จึงเป็นทักษะที่ ผมมองว่าสำคัญ ?
แล้ว มันเป็นทักษะ ได้เลยรึ ?