เลี้ยงจุลินทรีย์: เพื่อนที่แสนดีของต้นไม้ในบ้าน

ตอนนี้การปลูกต้นไม้กลายเป็นเทรนด์ฮอตฮิตติดลมบนอย่างเห็นได้ชัด ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ฟอกอากาศ พืชผักสวนครัวรั้วกินได้ นั่นเป็นเพราะคนเมืองกำลังแสวงหาธรรมชาติ และต้นไม้ในบ้านคือสิ่งเยียวยาเราจากความวุ่นวายภายนอกบ้านได้อย่างดี ประโยชน์ของการปลูกต้นไม้มีหลายอย่าง เช่น ทำให้คุณภาพอากาศในบ้านดีขึ้น ทำให้เรารู้สึกกระปรี้กระเปร่า และการอยู่ใกล้ชิดกับธรรมชาตินั้นยังช่วยลดความเครียด รวมถึงช่วยยกระดับภูมิคุ้มกันในร่างกายให้กับเราด้วย 

ยิ่งมาเจอกับสถานการณ์ฝุ่นจิ๋ว PM 2.5 และโคโรน่าไวรัส 2019 เข้าไปอีก ก็ยิ่งกระตุ้นทำให้ความต้องการยิ่งเพิ่มขึ้นแบบไม่ลืมหูลืมตา ส่งผลให้เราได้เห็น‘สตาร์ทอัพขายต้นไม้’ รายใหม่ๆ เกิดขึ้น  และไม่ใช่เฉพาะต้นไม้ที่ขายดี สินค้าที่เกี่ยวเนื่อง เช่น กระถางต้นไม้ เมล็ดพันธ์ ปุ๋ย ดิน ก็พลอยขายดีไปด้วย (ราคาก็แพงขึ้นด้วย) ดังนั้น วันนี้เราจะมาแนะนำตัวช่วยที่ทำให้ต้นไม้พีชผักของเราเจริญเติบโต งอกงาม แข็งแรง ไม่มีโรคภัยเบียดเบียน แถมยังมีราคาแสนถูก มาให้ทุกท่านได้รู้จัก ตัวช่วยที่ว่านั้นก็คือ “จุลินทรีย์สังเคราะห์แสง” และไม่ได้ให้ทำความรู้จักแบบผิวเผิน แต่จะมาบอกวิธีการขยายพันธุ์จุลินทรีย์สังเคราะห์แสงด้วย ซึ่งนอกจากจะทำไว้ใช้เองในบ้านเราและแจกจ่ายญาติสนิทมิตรสหายได้แล้ว ยังสามารถพัฒนาเป็นอาชีพเสริมหารายได้เพิ่มเติมได้อีกด้วย

ก่อนอื่นมาทำความรู้จักกับจุลินทรีย์กันดีกว่า จุลินทรีย์เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กมาก ไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า แต่บทบาทของมันไม่ได้เล็กไปด้วย จุลินทรีย์มีบทบาทที่สำคัญต่อดินและพืชหลายประการ ไม่ได้เป็นแหล่งธาตุอาหารของพืชโดยตรง แต่ทำหน้าที่ “เป็นผู้ย่อยสลาย” ย่อยสลายสารประกอบอินทรีย์ที่มีโครงสร้างซับซ้อนให้มีขนาดเล็กและกลายเป็นธาตุอาหารที่มีประโยชน์ รวมทั้งปรับสมดุลและสภาพแวดล้อมต่างๆ ในดินให้เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืช

จุลินทรีย์มีหลายชนิด สามารถใช้ทางการเกษตรได้ และชนิดที่คนอาจจะคุ้นเคยและใช้กันแพร่หลายแล้วคือ จุลินทรีย์ EM (Effective Microorganisms) ลักษณะเป็นน้ำสีน้ำตาลเข้ม ที่ขยายพันธุ์ด้วยกากน้ำตาล ไม่ชอบแสงแดด แต่วันนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับจุลินทรีย์น้องใหม่ที่ชอบแสงแดดและมีประโยชน์ไม่แพ้กัน นั่นก็คือจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง หรือ PSB (Photosynthetic Bacteria) ซึ่งเป็นจุลินทรีย์ที่อยู่ในกลุ่มของจุลินทรีย์สีม่วง  พบได้ทั่วไปตามแหล่งน้ำธรรมชาติ สามารถใช้ประโยชน์ทางการเกษตร บำบัดน้ำเสียจากอาคารบ้านเรือนและอุตสาหกรรมได้เช่นกัน จุลินทรีย์กลุ่มนี้ต้องการสิ่งที่จำเป็นในการเจริญเติบโตคือแสงแดด

ความสามารถที่ไม่ธรรมดาของจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง ซึ่งเป็นประโยชน์ด้วยมีดังนี้

1. ช่วยกระตุ้นภูมิคุ้มกันโรคพืชได้ดี ทำให้เปลือกหรือลำต้นแข็งแรง ทนต่อการกัดกินของแมลง
2. ช่วยกระตุ้นเซลล์เจริญบริเวณปลายรากพืชให้ขยายตัวและแตกแขนงได้ดี ทำให้มีรากฝอยที่หากินเก่งจำนวนมาก จึงทำให้พืชสามารถเพิ่มผลผลิตได้ดีเนื่องจากการสะสมอาหารได้มาก
3. สามารถใช้แทนปุ๋ยยูเรีย ปุ๋ยยูเรีย คือ ปุ๋ยสังเคราะห์ที่มีส่วนประกอบของไนโตรเจนในอัตราที่สูง โดยจุลินทรีย์ใช้หลักการย่อยสลายกลุ่มก๊าซของเสียให้เป็นไนโตรเจนซึ่งเป็นธาตุอาหารหลักของพืช
4. นำจุลินทรีย์ไปใช้ผสมผสานร่วมกับน้ำหมักหรือปุ๋ยสูตรต่างๆ จะทำให้ผลผลิตยิ่งเพิ่ม และคุณภาพผลิตดีขึ้นตามด้วย
5. ลดต้นทุนการผลิต เมื่อใช้เป็นประจำและต่อเนื่อง สามารถลดการใช้ปุ๋ยสูตรต่างๆ ลงได้สูงสุด 50% ทำให้ต้นทุนในการผลิตลดลง กำไรเพิ่มมากขึ้น
6. ช่วยในการบำบัดน้ำเสีย ได้ทั้งกับน้ำเสียที่อยู่ทั่วไปในท่อ บ่อปลา ฟาร์มเลี้ยงสัตว์ หรือกับน้ำเสียจากอุตสาหกรรมก็ได้ 
7. ช่วยย่อยสลายของเสียในดิน โดยเฉพาะกลุ่มก๊าซไข่เน่า หรือไฮโดรเจนซัลไฟด์ จุลินทรีย์สังเคราะห์แสงจะเข้าไปทำลายกำจัดก๊าซไฮโดรเจนโดยนำของเสียนั้นมาเป็นพลังงานใช้ในการเจริญเติบโตและแบ่งเซลล์ และขับของเสียออกมาให้อยู่ในรูปกลุ่มโกรทฮอร์โมน (growth hormone) ที่มีประโยชน์ต่อพืช
8. ช่วยลดสภาวะโลกร้อน  เนื่องจากจุลินทรีย์สังเคราะห์แสงย่อยสลายทำลายโครงสร้างของก๊าซมีเทน (methane) ซึ่งเป็นหนึ่งในก๊าซเรือนกระจกที่สำคัญ เป็นตัวทำลายชั้นบรรยากาศของโลกเรา และมีอยู่มากในท้องนาที่มีน้ำขังอยู่ เพียงแค่เกษตรกรนำจุลินทรีย์สังเคราะห์แสงไปใส่ในนา นอกจากจะทำให้ต้นข้าวเติบโตแข็งแรงแล้ว ยังเป็นการช่วยปกป้องโลกของเราได้ด้วย

คุณประโยชน์ของจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง ทั้ง 8 ข้อนี้ นอกจากจะเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมอย่างยิ่งแล้ว ยังเหมาะกับการนำมาใช้กับสถานการณ์โลกปัจจุบัน มาเริ่มเรียนรู้วิธีการทำจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง DIY กันที่บ้าน โดยเริ่มจากการเตรียมอุปกรณ์ที่หาได้อย่างง่ายดายในบ้านกันเลย (สามารถดูสาธิตวิธีการทำในคลิป https://www.facebook.com/380328698699993/videos/303469217662038)

ในการขยายเชื้อจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง สิ่งที่ต้องเตรียม ประกอบไปด้วย

1. ขวดน้ำพลาสติก (สามารถเตรียมได้ทั้ง 3 ขนาด คือ 600 cc  / 1500 cc / 6000 cc)
2. น้ำเปล่า (สามารถใช้น้ำฝน น้ำบ่อ หรือน้ำประปาที่พักค้างคืนไว้)
3. ไข่ (ไข่ไก่ หรือไข่เป็ดก็ได้ ไข่เน่าแล้วก็ยังได้ จุลินทรีย์ยิ่งชอบ)
4. น้ำปลา หรือกะปิ  
5. ผงชูรส
6. ถ้วย ช้อน ส้อม
7. หัวเชื้อจุลินทรีย์ (ถ้ามี)  

ขั้นตอนการทำจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง

1. ลอกพลาสติกที่ปิดขวดออกก่อน และกรอกน้ำลงไปในขวดให้ได้ 70% ของขวด
2. ตอกไข่ใส่ถ้วย ตีไข่ขาวและไข่แดงให้เป็นเนื้อเดียวกัน ใส่น้ำปลา และผงชูรสตามไป ตีจนเข้ากันเหมือนกำลังทำไข่เจียว  อัตราส่วน ไข่ 1 ฟอง : น้ำปลา 1 ช้อนโต๊ะ : ผงชูรส 1 ช้อนโต๊ะ จำง่ายๆ คือ 1:1:1)
3. จะใส่หรือไม่ใส่เปลือกไข่ก็ได้ ถ้าใส่ก็ช่วยเสริมแคลเซียม ให้ตำหรือบดให้ละเอียดแล้วใส่ลงในไข่ที่ผสมเป็นเนื้อเดียวกัน  
4. ตักใข่ที่ผสมแล้วใส่ลงในขวดน้ำที่เตรียมไว้ ดังนี้
   สำหรับขวด 600 cc   ใส่ครึ่งช้อนโต๊ะ
   สำหรับขวด 1500 cc  ใส่ 1 ช้อนโต๊ะ
   สำหรับขวด 6000 cc  ใส่ 4 ช้อนโต๊ะ
5. เขย่าส่วนผสมให้เข้ากับน้ำ แล้วเติมหัวเชื้อจุลินทรีย์สังเคราะแสงลงไปให้เหลือพื้นที่วางในขวดเล็กน้อย ปิดฝาขวดให้แน่น
6. นำขวดไปวางเรียงกันในที่ที่มีแสงแดดส่องตลอดวัน
7. เขย่าขวดบ้าง หากมีแก๊สในขวดมากก็เปิดฝาระบายออกได้ รอจนกว่าจะเป็นสีแดงเข้มทั้งขวดจึงจะนำไปใช้ได้ (ถ้าใส่หัวเชื้อใช้เวลา 2 อาทิตย์จึงแดงดี ถ้าไม่มีหัวเชื้อใช้เวลาประมาณ 1 เดือน)

เท่านี้ ก็ได้จุลินทรีย์ใช้กันแล้ว ซึ่งทำไม่ยากเลยแต่แค่ต้องใจเย็นในการรอให้จุลินทรีย์ขยายตัว โดยปริมาณการใช้ จะใช้จุลินทรีย์ 200 CC  ผสมน้ำ 20 ลิตร (ใช้กะปริมาณได้ไม่ต้องเป๊ะมาก ประมาณจุลินทรีย์ 1 แก้ว ต่อน้ำ 1 กะละมัง) ฉีดพ่นหรือรดน้ำทุกๆ 5-7 วัน ซึ่งใช้ทางการเกษตรในการปลูกต้นไม้ ดังนี้

• ใช้แช่เมล็ดพืช ก่อนปลูก 1-2 ชั่วโมง หรือมากกว่านั้น ช่วยให้รากพืชงอกเร็วและแข็งแรง ลดการติดเชื้อกำจัดเชื้อราหรือแบคทีเรียก่อโรคที่เมล็ดพืช ใช้ตั้งแต่เริ่มต้นปลูกสามารถควบคุมไม่ให้เกิดโรครากเน่าโคนเน่าได้ 
• ใช้เตรียมดินปลูก  ฉีดพ่นลงพื้นดินที่เพาะปลูก จะช่วยปรับสภาพดินให้ร่วนซุย ลดความเป็นกรดในดิน และลดเชื้อโรคในดิน 
• ใช้ฉีดพ่น หรือรดต้นไม้ ทุก 7-15 วัน ช่วยทำให้ต้นไม้เจริญเติบโตงอกงามแข็งแรง ผลไม้รสชาติดี หวาน กรอบ อร่อย ช่วยเพิ่มน้ำหนักผลไม้ ช่วยป้องกันโรคและแมลง ช่วยป้องกันการร่วงหล่นทิ้งลูกทิ้งผลก่อนเก็บเกี่ยว   

แค่นี้ จุลินทรีย์สังเคราะห์แสงก็จะได้ทำหน้าที่ในการดูแลรักษาต้นไม้ของเราให้งอกงาม เพิ่มพื้นที่สีเขียวให้โลกของเราน่าอยู่ขึ้น เอ้า ว่าแล้ว ขอก็ตัวไปเตรียม DIY from home ก่อนนะคะ