Upcycle เทรนด์ใหม่ของคนสายกรีน

Photo by Claudio Schwarz on Unsplash

ปัญหาขยะ เป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ไม่ได้พบเพียงในประเทศไทยเท่านั้น หลายประเทศทั่วโลกก็เกิดขยะล้นเมืองเช่นเดียวกัน จนกลายเป็นปัญหาระดับโลก ก่อให้เกิดปัญหามลภาวะต่างๆ ตามมาอย่างมากมาย และหากพูดถึงการจัดการกับปัญหาขยะ หลายคนคงคิดถึงหลัก 3 Rs ซึ่งก็คือ Reduce Reuse and Recycle หรือการใช้น้อย (ลดการใช้) ใช้ซ้ำ และนำกลับมาใช้ใหม่ โดยเฉพาะ Recycle ที่มีการพูดถึงและถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลาย แต่ในแวดวงของการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม มีอีกคำหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้กัน นั่นก็คือ Upcycle  

รู้จัก Upcycle 
Upcycle หรือ Upcycling มาจากคำว่า Upgrade ที่หมายถึงการทำให้ดีขึ้นหรือพัฒนาให้ดีขึ้น รวมกับคำว่า Recycling/Cycle ที่หมายถึง การนำวัสดุที่ไม่ใช้แล้วมาผ่านกระบวนการต่างๆ เพื่อกลับเข้าสู่วงจรการใช้อีกครั้ง ซึ่งรวมแล้วจะหมายถึง การนำวัสดุที่ไม่ใช้แล้วหรือของที่จะถูกทิ้งเป็นขยะมาแปลงให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีคุณภาพที่ดีขึ้นและกลับมาใช้ประโยชน์ได้ หรือออกแบบให้มีความสวยงามเพื่อให้มีมูลค่าเพิ่มมากขึ้น โดยไม่ทำให้คุณภาพและส่วนประกอบของวัสดุนั้นลดลง ทั้งนี้ จะไม่ผ่านกระบวนการแปรรูปทางอุตสาหกรรมและไม่ผ่านกระบวนการทางเคมีที่มีผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมหรือใช้เคมีน้อยที่สุด 

ซึ่งความหมายของ Upcycle  อาจจะดูคล้ายกับ Recycle เพราะเป็นรูปแบบการจัดการขยะที่มีฐานคิดเดียวกัน ที่เป็นการเปลี่ยนจากระบบเศรษฐกิจแบบเดิมที่นำทรัพยากรมาใช้ผลิตผลิตภัณฑ์หรือสินค้าเพื่อใช้งาน และเมื่อหมดประโยชน์ก็ทิ้งไปกลายเป็นขยะ มาเป็นระบบการวางแผนและออกแบบการผลิตเพื่อคืนสภาพให้กับวัสดุต่างๆ ในวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์แทนการทิ้ง โดยเป็นการนำวัสดุเหล่านั้นกลับมาใช้ใหม่เป็นวงจรต่อเนื่องโดยไม่มีของเสีย ซึ่งอาจจะกล่าวได้ว่าเป็นการเปลี่ยนขยะให้กลับมาวนใช้ได้อย่างไม่รู้จบ ตามแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular economy) แต่เมื่อพิจารณารายละเอียดของ Recycle กับ Upcycle แล้ว จะเห็นว่ามีความแตกต่างกันอยู่

ความแตกต่างระหว่าง Recycle กับ Upcycle
Recycle เป็นการนำวัสดุจากผลิตภัณฑ์ที่ไม่สามารถใช้ซ้ำหรือยืดอายุการใช้งานได้แล้ว เพราะมีสภาพแตกหัก เสียหาย หรือหมดอายุการใช้งาน มาเข้ากระบวนการแปรรูป/ผลิตเป็นวัสดุเดิมซ้ำ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อลดต้นทุนการผลิตให้น้อยลง แทนที่จะผลิตจากการใช้วัสดุใหม่ทั้งหมด แต่คุณภาพของวัตถุดิบอาจจะลดลงจากกระบวนการ ยกตัวอย่างเช่น recycle ขวดพลาสติกแบบ PET ที่ใช้แล้ว จะถูกนำไปกำจัดสิ่งแปลกปลอมออกและล้างทำความสะอาดกำจัดเชื้อโรค จากนั้นถึงตัดเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วหลอมด้วยความร้อนสูง จนออกมาเป็นเม็ดพลาสติก เพื่อนำกลับมาหลอมทำบรรจุภัณฑ์ใหม่ได้ หรือแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่นๆ 

ส่วน Upcycle จะใช้การออกแบบเข้ามาช่วยเพื่อให้ผลิตภัณฑ์มีมูลค่าสูงขึ้น และเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีคุณภาพดีขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อการยืดอายุวัสดุและในกระบวนการจะต้องไม่เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งในการออกแบบนั้น มีฐานคิดมาจากแนวคิด Eco-Design (Economic & Ecological Design) หรือแนวคิดการออกแบบเชิงนิเวศเศรษฐกิจ เพื่อมุ่งเน้นการลดขยะของเสีย ยืดอายุการใช้งาน และเพิ่มประสิทธิภาพในการนำกลับมาใช้ใหม่ ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในภายหลังตั้งแต่ขั้นตอนการออกแบบ การผลิต การนำไปใช้ ไปจนถึงการทำลายหลังเสร็จสิ้นการใช้งานหรือหมดอายุ 

ตัวอย่างสินค้า upcycle ส่วนใหญ่จะอยู่ในสินค้าแฟชั่น เช่น นำพลาสติกจากขวดน้ำหรือสายน้ำเกลือ มาทอเป็นเส้นใยสำหรับเสื้อผ้า กระเป๋าสาน ตะกร้าสาน นำผ้าใบคลุมรถบรรทุก ยางรถเก่า กระสอบปูน กระสอบข้าวสาร มาทำเป็นกระเป๋า หรือการนำกระดาษมาออกแบบและทำเป็นเครื่องประดับ เป็นต้น นอกจากนี้ ยังมีเฟอร์นิเจอร์และของตกแต่งบ้านที่ใช้ผ้าจากกางกางยีนส์ มาทำเป็นผ้าคลุมโซฟา เก้าอี้ หรือแม้แต่นำถังน้ำมันขนาดใหญ่ มาทำเป็นชุดโต๊ะเก้าอี้อีกด้วย ซึ่งสินค้าเหล่านี้ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก และมีแบรนด์ใหญ่ๆ ใช้วิธีการนี้เพิ่มมากขึ้น 

จะเห็นได้ว่า upcycle ได้กลายเป็นเทรนด์ใหม่ที่มีโอกาสทางธุรกิจ เนื่องจากทั้งผู้ผลิต/นักออกแบบ และผู้บริโภคต่างให้ความสำคัญกับปัญหาสิ่งแวดล้อม และสามารถสะท้อนแนวคิดรักษ์โลกของผู้ใช้ผ่านข้าวของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันได้





ที่มาของข้อมูล:
https://thinktradethinkditp.com/what-is-upcycle/
https://kindconnext.com/kindworld/upcycling/
https://mgronline.com/greeninnovation/detail/9550000108112
https://cheezelooker.com/web/article/CHZ201000102
https://mgronline.com/mutualfund/detail/9630000080801
https://www.greennetworkthailand.com/upcycle-upcycling-recycle-%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%AD%...
https://www.salika.co/2019/10/29/upcycle-5-0-era/
https://adaymagazine.com/upcycling-the-oceans/
https://spm.thaigov.go.th/FILEROOM/spmthaigov/DRAWER004/GENERAL/DATA0000/00000451.PDF 
https://www.allaroundplastics.com/article/sustainability/1898 
https://craftnroll.net/craft-insight/upcycle-plastic-circular-factory/ 
https://www.bangkokbanksme.com/en/eco-design-new-concept-product-design