ส่อง โอกาส จาก การเรียนรู้

สภาพเศรษฐกิจและสังคมปัจจุบันอยู่ในยุคของการปฏิวัติข้อมูลข่าวสารเทคโนโลยี ซึ่งเป็นส่วนผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของระบบการศึกษา ตลาดแรงงาน อาชีพใหม่เกิดขึ้น อาชีพเก่าบางอาชีพจะลดความสำคัญลง ปริมาณความรู้มีอัตราการเติบโตสูง ปัจจัยต่างๆ เหล่านี้ ส่งผลให้เกิดแนวโน้มที่ชัดเจนเกี่ยวกับความจำเป็นของกระบวนการเรียนรู้ตลอดชีวิต ซึ่งรูปแบบการศึกษาแบบเก่าอาจไม่สามารถรองรับการสร้างอาชีพให้กับคนรุ่นใหม่ตลอดชีวิตได้อีกต่อไป ผู้ประกอบอาชีพต้องปรับตัวและพร้อมเรียนรู้ใหม่อยู่เสมอ อุตสาหกรรมต้องพัฒนาทักษะของลูกจ้างให้เหมาะสม รูปแบบการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับยุคข้อมูลข่าวสารคือรูปแบบที่สามารถนำเทคโนโลยีมาใช้ประโยชน์ซึ่งมวลชนหมู่มากสามารถเรียนรู้ได้แต่ต้องเรียนรู้อย่างเหมาะสมกับความสนใจและความสามารถของแต่ละบุคคลด้วย ทำให้เกิดรูปแบบการเรียนรู้ใหม่ อาทิ หลักสูตรออนไลน์แบบเปิดสำหรับมวลชน (MOOCs) ซึ่งเชื่อว่าการเรียนรู้จะเกิดขึ้นตลอดชีวิต โดย MOOCs นั้นมีการเติบโตไปอย่างก้าวกระโดด หรือช่องทางการเรียนรู้อื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นภาพ เสียง วีดิทัศน์ สื่อสังคม เกม จึงนับเป็นโอกาสดีของคนรุ่นใหม่ในการเลือกรูปแบบการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับตนเองได้

ความหลากหลายของรูปแบบการเรียนรู้ถือเป็นโอกาสที่ดีสำหรับกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่จะได้มีการศึกษาเรียนรู้ด้วยตนเอง โดย กรณีศึกษา platform ออนไลน์ ที่มีความนิยม มีการใช้โดยแพร่หลาย มีความสอดคล้องกับพฤติกรรมของคนรุ่นใหม่ มีแนวโน้มที่จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการเรียนรู้ในอนาคต ได้แก่

• หลักสูตรออนไลน์แบบเปิด Massive Open Online Courses (MOOCs)

  เป็นหลักสูตรออนไลน์ที่ผู้คนจำนวนมากสามารถเข้าเรียนได้ผ่านทางอินเตอร์เน็ต ซึ่งอาจมี ค่าใช้จ่ายหรือไม่มี ตัวอย่าง platform สำหรับ MOOCs เช่น Udacity ผู้เรียนที่ต้องการ ประกาศนียบัตรต้องจ่ายค่าสอบและสอบที่ศูนย์ มีการให้ nanodegree ซึ่งได้รับการรับรองคุณภาพ จากบริษัทชั้นนำ edX มหาวิทยาลัยเป็นผู้ริเริ่มและลงทุนจัดสร้างเอง ปัจจุบันมีหลักสูตรมากกว่า 950 หลักสูตร มีผู้สอนมากกว่า 2,300 คน หรือ Khan Academy เป็นการสอนเรื่องต่างๆ ด้วยการเขียนด้วยลายมือผ่านวีดิทัศน์ มีแบบฝึกหัดบนเว็บไซต์ ปัจจุบันผลิตสื่อการสอนแล้วกว่า 1 แสนรายการ มีผู้เรียนมากกว่า 15 ล้านคนต่อเดือน

• วีดิทัศน์ (Youtube)

  Youtube เว็บไซต์ที่ให้บริการเผยแพร่วีดิทัศน์ยอดนิยมในปัจจุบัน ที่สามารถเข้าชมโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย มีผู้ใช้งานกว่าพันล้านคน (1 ใน 3 ของผู้ใช้อินเตอร์เน็ตทั้งหมด) ยอดเข้าชมพันล้านครั้งในแต่ละวัน เป็น platform ที่ใช้งานง่าย ถูกใช้เป็นช่องทางเผยแพร่ความรู้ต่างๆ ทั้งมหาวิทยาลัย ตัวอย่าง platform การเรียนรู้ ทาง Youtube ได้แก่ ormschool มีการสอนหลากหลายวิชา ระดับมัธยมและมหาวิทยาลัย ส่วนใหญ่เป็นการเขียนบรรยายบนแผ่นกระดาษ TEDx บันทึกการพูดแบบ TED Talk จากทั่วทุกมุมโลก Smarter Every Day ทำวีดิทัศน์สอนความรู้เกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ เนื้อหาเป็นการทดลองเช่นการยิงปืนในน้ำ การสำรวจวัตถุน่าสนใจเช่นยานสำรวจดาวอังคาร เป็นต้น

• เกมคอมพิวเตอร์ (Games)

  เกมคอมพิวเตอร์เป็นรูปแบบการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับลักษณะนิสัยของคนรุ่นใหม่ มีโอกาสในการเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้ง่าย มีความสนุกและให้ทักษะหลายอย่างกับผู้เล่น อาทิ การอ่านการเขียน การคำนวณ เทคโนโลยีสารสนเทศ เป็นต้น การทำความรู้ให้เป็นเกม (Gamification) ผ่านทางเทคโนโลยีใหม่ เช่น AR, VR หรือรูปแบบอื่นๆ ที่เหมาะสมจะเป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ที่เป็นที่ยอมรับมากขึ้นในอนาคต และมีใช้แล้วบ้างในบางสาขาวิชา เช่น การใช้เกมในการเรียนในวงการแพทย์และสาธารณสุขหรือวิศวกรรม ตัวอย่าง Platform การเรียนรู้สำหรับเกม ได้แก่ Angry Birds ใช้สอนฟิสิกส์ แรงโน้มถ่วง Pokemon Go ฝึกทักษะการวางกลยุทธ์ การจัดหมวดหมู่ World of Warcraft ฝึกทักษะทางภาษา การสื่อสาร การทำงานร่วมกัน และทักษะความเป็นผู้นำ เป็นต้น

• สื่อสังคม (Social Media)

  สื่อออนไลน์ หรือสื่อสังคมออนไลน์ คือสื่อเทคโนโลยีที่ใช้ในการสร้าง แบ่งปันข้อมูล แลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่างๆ โดยผ่านทางชุมชนเสมือนบนเว็บไซต์ อาทิ Facebook Blogger Twitter Myspace ซึ่งปัจจุบันมีผู้ใช้งานสื่อสังคมทั่วโลกถึง 2,300 ล้านคน ตัวอย่าง Platform สื่อสังคมทางการเรียนรู้ของไทยที่ได้รับความนิยม ได้แก่ FBPage: อาจารย์อดัม สอนภาษาอังกฤษ (1,100K like) FBPage:Beauty Mouthsy ความรู้ด้านแฟชั่น (800K like), FBPage: IT24Hrs-ไอที 24 ชั่วโมง by ปานระพี ให้ความรู้วิธีการใช้ เทคนิคต่างๆ บนอุปกรณ์ไอที

• สื่อทางเสียง (Audiobooks and Podcasts)

  สื่อทางเสียงได้รับความนิยมอย่างมากในประเทศตะวันตก โดยเฉพาะประเทศที่ใช้ภาษาอังกฤษ ปัจจุบันเริ่มมีสถานี podcast ภาษาไทย และหนังสือเสียงภาษาไทยบ้างแล้วในภาคธุรกิจ และองค์กรการกุศล ตัวอย่าง Platform สื่อทางเสียงที่เป็นที่นิยม อาทิ Audible ผู้ให้บริการหนังสือเสียง ส่วนหนึ่งของบริษัท Amazon มีหนังสือเสียงกว่า 150,000 เล่ม Ookbee ผู้ให้บริการหนังสือเสียงที่มีทั้งฟังได้ฟรีและแบบที่ต้องซื้อ Witcast รายการคุยวิทย์ติดตลก The Momentum สำนักข่าวออนไลน์ เป็นต้น

แนวโน้มอนาคต

จากความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีประกอบกับแรงผลักดันทางด้านเศรษฐกิจและการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในช่องทางการเรียนรู้ทุกรูปแบบ เทคโนโลยีที่เป็นตัวขับเคลื่อนที่สำคัญไม่ว่าจะเป็นปัญญาประดิษฐ์ (AI) ที่ทำให้เกิดการพัฒนาเปลี่ยนแปลงอย่างมากในทุก platform การกำเนิดของ AI ที่คิดอ่านแทนมนุษย์ได้ในบางเรื่อง เช่น ระบบพี่เลี้ยงอัติโนมัติที่ใช้ข้อมูลจากระบบวิเคราะห์ข้อมูลในการให้คำแนะนำผู้เรียนที่มีความสามารถแตกต่างกัน โปรแกรมพูดคุยอัตโนมัติ (chatbot) รวมถึงระบบเศรษฐกิจแบ่งปัน (Sharing economy) ทำให้เกิดแนวโน้มทางด้าน Crowdsourcing ซึ่งแบ่งได้ในกลุ่มหลักๆ ได้แก่ การรวบรวมข้อมูลและสติปัญญา การรวบรวมแรงงาน การรวบรวมเงินทุน การรวบรวมผู้คนเพื่อความรู้สึกเป็นชุมชน การรวบรวมองค์ความรู้และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างผู้เรียนที่มีความรู้และประสบการณ์หลากหลาย นอกจากนี้แนวโน้มทางด้านบูรณาการระหว่าง platform จะทำให้เกิดรูปแบบ platform การเรียนรู้ที่มีการผสมผสานมากขึ้น อาทิ MOOCs หลักสูตรออนไลน์มีการใช้ platform อื่นเพื่อสนับสนุนการเรียนรู้อย่างเผยแพร่วีดิทัศน์บน Youtube ใช้เกมเพื่อดึงดูดเนื้อหา เป็นต้น สำหรับแนวโน้มการเกิดอาชีพใหม่ที่จะเกิดขึ้นจากการพัฒนาทางเทคโนโลยี รูปแบบการเรียนรู้ที่เปลี่ยนไป อาทิ ครูชื่อดัง ที่มีชื่อเสียงในการสอนแต่ละวิชาใน MOOCs นักจัดรายการเพื่อการเรียนรู้ทั้งบนสื่อวีดิทัศน์และสื่อทางเสียง นักวิจารณ์รายการอื่น (Commentator หรือ recommender) เป็นต้น

ที่มา:

• งานศึกษาวิจัย หัวข้อ รูปแบบการเรียนรู้สำหรับคนรุ่นใหม่ โดย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ร่วมกับ สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (2560)